(termuat di Mingguan Jaya Baya no. 28, Maret 2008)
(dening Karti Tuhu Utami)
Minangka guru basa Jawa, mongkoging atiku kaya-kaya ora bisa kagambarake. Mbokmanawa wae kena diparibasakake kadya nemu emas sakebo gedhene. Geneya mangkono? Iki gara-gara kawicaksanane Bapak Kepala anyarku, Drs. H. Abdul Rofiq Samsunnahar, M.Pd. Sarehne obah ngarep wusanane ya banjur kobet mburi.
Lha iya wis pirang-pirang puluh taun anggonku mulang Basa Jawa, rumangsaku kok lagi taun iki Basa Jawa entuk kawigaten mligi. Pangarsa sekolah dhawuh yen kanggo nyiyagakake SBI (Sekolah Berstandar Internasional), sawijine lembaga pendidikan kudu darbe ciri khas. Panjenengane nuli ngumandangake telung budaya sing kudu diterapake ing SMPN 1 Bangil, Kabupaten Pasuruan yaiku: kapisan, English Day (sedina ngomong nganggo basa Inggris); kapindho, Krama Inggil Day (sedina ngomong nganggo basa Krama Inggil) lan katelune, ngulinakake 3 S (Senyum, Salam, Salim) saben dina nalika wiwit mlebu regol sekolahan.
Program sekolah ‘Krama Inggil Day’, kang kudu katindakake saben dina Sabtu dening warga sekolah kasebut mujudake pamecut tumrapku anggone nggladhi siswa amrih bisa komunikasi nganggo basa Jawa krama. Gegayutan karo iku aku terus ‘jemput bola.’ Angger miwiti mlebu kelas (utamane kelas 9), aku atur pambagya, “Sugeng enjing, cah?” ... “Kadospundi kabar panjenengan?” ... Siswaku enggal mangsuli, “Sugeng enjing, Bu?” ... “Apik-apik wae!” ... “Bu, punapa basa kramane apik?” .. “Sae!” (wangsulanku) ... “Bu, kok panjenengan ngendikan panjenengan dhateng kula, mesthinipun rak kowe utawi sampeyan, wong kula menika taksih lare cilik?”
Aku mesem keprungu salah siji pitakone bocah kritis. Aku enggal mangsuli, “Ngene lho, Nak! Sakjane murid marang gurune iku kudu basa krama inggil, dene guru marang muride kudune basa ngoko. Geneya aku (minangka guru) kok ngetrepake basa krama inggil kanggomu? Iki mung saderma ngulinakake Kowe, supaya Kowe wasis ngetrepake basa krama inggil utawa paling ora ya kulina krungu pigunane tembung-tembung krama inggil kanthi trep. Pamikirku, yen Kowe ora nate krungu babar pisan, mesthine Kowe arep bakal wani utawa bisa ngomong nganggo basa krama inggil. Cethane, guru ngetrepake basa krama inggil tumrap siswane iku ora apa-apa. Iki rak sawijining strategi pembelajarane guru supaya nggayuh tujuan!“
Liya dina ing kelas kang beda, pitakonan padha uga keprungu. Aku ya tetep aweh wangsulan kang ora beda kaya wingi-wingi. Wusanane, para siswaku ngerti sing dakkarepake. Sawatara siswaku ya wiwit ana sing wani nyapa aku nganggo basa krama inggil, “Sugeng siyang, Bu? ... Panjenengan badhe tindak pundi? ... Menapa ingkang panjenengan asta?” lsp. Bubar takon-takon kaya mangkono mau, aku ya ora terus meneng, enggal wae daktakoni genti, “Sugeng siyang, Nak! ... Kula badhe dhateng ruwang guru! ... Kula samenika saweg nyepeng buku! Lah, panjenengan ugi badhe tindak pundi? Lajeng menapa ingkang panjenengan cepeng? ...” lsp.
Suwening-suwe pakulinanku ngetrepake tembung “panjenengan tumrap siswa” saya amba tebane nganti kepireng guru-guru liyane. Banjur, tuwuh pitakonan kang padha maneh saka saperanganing kanca guru. Aku ya panggah aweh wangsulan kaya wingi uni, kaya sing nate dakwenehake marang para siswaku. Wusanane nganti dinane iki isih ana saweneh guru kang ora sarujuk marang panemuku, “Mosok, kabeh siswane dipanjenengan-panjenengan, gak kuwalik tah?” celuluke.
Sejatine, ketemben ngerti kersane Pangarsa Sekolah bab arep dibudayakake “Basa Krama Inggil” ing dina tartamtu, kang dingendikakake nalika upacara rutinan dina Senin kepungkur, ati iki uga goreh. Bapak Kepala pancen ora sacara langsung aweh jejibahan kasebut marang aku, nanging minangka guru basa Jawa, ya wis samesthine yen aku mujudake pawongan kapisan kang darbe tanggungjawab marang kasil orane program mau (Eling-eling, aku pancen guru basa Jawa siji-sijine ing sekolahan kasebut).
Wusanane aku wiwit mikir, strategi apa lan kepriye sing bisa cepet ngasilake utawa nggayuh tujuan. Aku banjur ngeling-eling jaman kawuri lan enggal nakoni awakku dhewe, “Piye ta larah-larahe biyen, kok aku saiki dadi bisa basa, kamangka lingkunganku wektu iku ora nyengkuyung babar pisan?” Anggonku mikir bab kasebut ora cukup sakjam-rong jam, nanging nganti sawatara dina suwene. Aku terus kelingan marang guruku SPG biyen yaiku panjenengane Bapa Abi Kusno. Bapa Abi Kusno kasebut yen mulang siswa dhong piwulangan Basa Daerah, panjenengane ya ngetrepake tembung panjenengan marang kabeh siswane. Aku banjur nuladha strategi kasebut.
Ora mung iku wae, ing minggu-minggu keri-keri iki nalika mlebu kelas, aku wiwit ngulinakake ngomong nganggo basa krama inggil ing dalem wektu sepuluh utawa limalas menit. Kadang nyapa siswa, nakoni siswa, crita kegiyatan esukku wektu iku, crita pengalamaku maca buku, ngrembug isine cerkak, lsp. Kabeh mau dakbabar nganggo basa krama inggil.
Bebarengan karo iku, tan lali dakupayakake ana salah siji utawa loro siswaku sing kudu gelem maju ngarep kelas, nuli nindakake kegiyatan kang padha karo aku. Anggone ngutus, aku ora nunjuk langsung nanging kanthi cara lelangan. Sapa sing wani maju daksumanggakake, sing durung wani dakwenehi motivasi.
Tumraping siswa sing wis gelem crita/ngomong nganggo basa krama inggil ing ngarep kelas, jenenge banjur dakcathet ing buku jurnalku. Iki minangka pratandha yen siswa wis entuk poin mligi tumrap kabisane.
Perlu kawuningan, sakehing rerangken kegiyatanku mau daktindakake ora ana tujuan liya, kajaba mung supaya siswa bisa nyemak/kulina krungu tembung-tembung krama inggil lan bisa ngomong nganggo basa krama inggil. Kanthi mangkono, siswa dadi sugih tetembungan lan kendel ndungkapake panguneg-unege mawa basa Jawa cundhuk karo unggah-ungguhe.. Rumangsaku kok ya ana owah-owahan tumrap siswaku sawise kabeh mau daktrepake. (senajan ta aku isih durung nliti kanthi premati asil strategi kasebut).
Isih gegayutan karo program budaya Jawa, Kaur OSIS SMP-ku uga paring kalodhangan kanggo aku supaya ngrembakakake Sastra lan Basa Jawa liwat kegiyatan ekstrakurikuler. Mesthine, bab iki magepokan karo bengkel sastra (maca lan yasa guritan, ndhapuk cakepan tembang lan gladhen nembang Macapat, maca lan ngripta cerkak, gawe naskah pidhato lan gladhen pidhato, lsp).
Sejatine magepokan karo tulisan utawa irah-irahanku ing dhuwur, ana siji karep sing dakajab saka pamaos, “Sepisan, mbok tulung aku diparingi iguh pratikel kepriye carane nggladhi siswa supaya luwih cepet bisa ngetrepake basa krama inggil. Kapindho, materi apa wae sing bisa kanggo isine kegiatan ekstrakurikuler bengkel sastra lan sastra Jawa? Karepku, mumpung angine wiwit seger lan rodhane piwulangan basa Jawa ing SMP-ku lagi manggon ing dhuwur!”
Muga-muga panyuwunku enggal entuk tanggapan saka sok sapaa wae sing tresna marang basa, sastra, lan budaya Jawa. Kanthi mangkono sanggaku sing abot ning nyenengake tur agawe mongkog iki enggal entheng lan maremake.***
(dening Karti Tuhu Utami)
Minangka guru basa Jawa, mongkoging atiku kaya-kaya ora bisa kagambarake. Mbokmanawa wae kena diparibasakake kadya nemu emas sakebo gedhene. Geneya mangkono? Iki gara-gara kawicaksanane Bapak Kepala anyarku, Drs. H. Abdul Rofiq Samsunnahar, M.Pd. Sarehne obah ngarep wusanane ya banjur kobet mburi.
Lha iya wis pirang-pirang puluh taun anggonku mulang Basa Jawa, rumangsaku kok lagi taun iki Basa Jawa entuk kawigaten mligi. Pangarsa sekolah dhawuh yen kanggo nyiyagakake SBI (Sekolah Berstandar Internasional), sawijine lembaga pendidikan kudu darbe ciri khas. Panjenengane nuli ngumandangake telung budaya sing kudu diterapake ing SMPN 1 Bangil, Kabupaten Pasuruan yaiku: kapisan, English Day (sedina ngomong nganggo basa Inggris); kapindho, Krama Inggil Day (sedina ngomong nganggo basa Krama Inggil) lan katelune, ngulinakake 3 S (Senyum, Salam, Salim) saben dina nalika wiwit mlebu regol sekolahan.
Program sekolah ‘Krama Inggil Day’, kang kudu katindakake saben dina Sabtu dening warga sekolah kasebut mujudake pamecut tumrapku anggone nggladhi siswa amrih bisa komunikasi nganggo basa Jawa krama. Gegayutan karo iku aku terus ‘jemput bola.’ Angger miwiti mlebu kelas (utamane kelas 9), aku atur pambagya, “Sugeng enjing, cah?” ... “Kadospundi kabar panjenengan?” ... Siswaku enggal mangsuli, “Sugeng enjing, Bu?” ... “Apik-apik wae!” ... “Bu, punapa basa kramane apik?” .. “Sae!” (wangsulanku) ... “Bu, kok panjenengan ngendikan panjenengan dhateng kula, mesthinipun rak kowe utawi sampeyan, wong kula menika taksih lare cilik?”
Aku mesem keprungu salah siji pitakone bocah kritis. Aku enggal mangsuli, “Ngene lho, Nak! Sakjane murid marang gurune iku kudu basa krama inggil, dene guru marang muride kudune basa ngoko. Geneya aku (minangka guru) kok ngetrepake basa krama inggil kanggomu? Iki mung saderma ngulinakake Kowe, supaya Kowe wasis ngetrepake basa krama inggil utawa paling ora ya kulina krungu pigunane tembung-tembung krama inggil kanthi trep. Pamikirku, yen Kowe ora nate krungu babar pisan, mesthine Kowe arep bakal wani utawa bisa ngomong nganggo basa krama inggil. Cethane, guru ngetrepake basa krama inggil tumrap siswane iku ora apa-apa. Iki rak sawijining strategi pembelajarane guru supaya nggayuh tujuan!“
Liya dina ing kelas kang beda, pitakonan padha uga keprungu. Aku ya tetep aweh wangsulan kang ora beda kaya wingi-wingi. Wusanane, para siswaku ngerti sing dakkarepake. Sawatara siswaku ya wiwit ana sing wani nyapa aku nganggo basa krama inggil, “Sugeng siyang, Bu? ... Panjenengan badhe tindak pundi? ... Menapa ingkang panjenengan asta?” lsp. Bubar takon-takon kaya mangkono mau, aku ya ora terus meneng, enggal wae daktakoni genti, “Sugeng siyang, Nak! ... Kula badhe dhateng ruwang guru! ... Kula samenika saweg nyepeng buku! Lah, panjenengan ugi badhe tindak pundi? Lajeng menapa ingkang panjenengan cepeng? ...” lsp.
Suwening-suwe pakulinanku ngetrepake tembung “panjenengan tumrap siswa” saya amba tebane nganti kepireng guru-guru liyane. Banjur, tuwuh pitakonan kang padha maneh saka saperanganing kanca guru. Aku ya panggah aweh wangsulan kaya wingi uni, kaya sing nate dakwenehake marang para siswaku. Wusanane nganti dinane iki isih ana saweneh guru kang ora sarujuk marang panemuku, “Mosok, kabeh siswane dipanjenengan-panjenengan, gak kuwalik tah?” celuluke.
Sejatine, ketemben ngerti kersane Pangarsa Sekolah bab arep dibudayakake “Basa Krama Inggil” ing dina tartamtu, kang dingendikakake nalika upacara rutinan dina Senin kepungkur, ati iki uga goreh. Bapak Kepala pancen ora sacara langsung aweh jejibahan kasebut marang aku, nanging minangka guru basa Jawa, ya wis samesthine yen aku mujudake pawongan kapisan kang darbe tanggungjawab marang kasil orane program mau (Eling-eling, aku pancen guru basa Jawa siji-sijine ing sekolahan kasebut).
Wusanane aku wiwit mikir, strategi apa lan kepriye sing bisa cepet ngasilake utawa nggayuh tujuan. Aku banjur ngeling-eling jaman kawuri lan enggal nakoni awakku dhewe, “Piye ta larah-larahe biyen, kok aku saiki dadi bisa basa, kamangka lingkunganku wektu iku ora nyengkuyung babar pisan?” Anggonku mikir bab kasebut ora cukup sakjam-rong jam, nanging nganti sawatara dina suwene. Aku terus kelingan marang guruku SPG biyen yaiku panjenengane Bapa Abi Kusno. Bapa Abi Kusno kasebut yen mulang siswa dhong piwulangan Basa Daerah, panjenengane ya ngetrepake tembung panjenengan marang kabeh siswane. Aku banjur nuladha strategi kasebut.
Ora mung iku wae, ing minggu-minggu keri-keri iki nalika mlebu kelas, aku wiwit ngulinakake ngomong nganggo basa krama inggil ing dalem wektu sepuluh utawa limalas menit. Kadang nyapa siswa, nakoni siswa, crita kegiyatan esukku wektu iku, crita pengalamaku maca buku, ngrembug isine cerkak, lsp. Kabeh mau dakbabar nganggo basa krama inggil.
Bebarengan karo iku, tan lali dakupayakake ana salah siji utawa loro siswaku sing kudu gelem maju ngarep kelas, nuli nindakake kegiyatan kang padha karo aku. Anggone ngutus, aku ora nunjuk langsung nanging kanthi cara lelangan. Sapa sing wani maju daksumanggakake, sing durung wani dakwenehi motivasi.
Tumraping siswa sing wis gelem crita/ngomong nganggo basa krama inggil ing ngarep kelas, jenenge banjur dakcathet ing buku jurnalku. Iki minangka pratandha yen siswa wis entuk poin mligi tumrap kabisane.
Perlu kawuningan, sakehing rerangken kegiyatanku mau daktindakake ora ana tujuan liya, kajaba mung supaya siswa bisa nyemak/kulina krungu tembung-tembung krama inggil lan bisa ngomong nganggo basa krama inggil. Kanthi mangkono, siswa dadi sugih tetembungan lan kendel ndungkapake panguneg-unege mawa basa Jawa cundhuk karo unggah-ungguhe.. Rumangsaku kok ya ana owah-owahan tumrap siswaku sawise kabeh mau daktrepake. (senajan ta aku isih durung nliti kanthi premati asil strategi kasebut).
Isih gegayutan karo program budaya Jawa, Kaur OSIS SMP-ku uga paring kalodhangan kanggo aku supaya ngrembakakake Sastra lan Basa Jawa liwat kegiyatan ekstrakurikuler. Mesthine, bab iki magepokan karo bengkel sastra (maca lan yasa guritan, ndhapuk cakepan tembang lan gladhen nembang Macapat, maca lan ngripta cerkak, gawe naskah pidhato lan gladhen pidhato, lsp).
Sejatine magepokan karo tulisan utawa irah-irahanku ing dhuwur, ana siji karep sing dakajab saka pamaos, “Sepisan, mbok tulung aku diparingi iguh pratikel kepriye carane nggladhi siswa supaya luwih cepet bisa ngetrepake basa krama inggil. Kapindho, materi apa wae sing bisa kanggo isine kegiatan ekstrakurikuler bengkel sastra lan sastra Jawa? Karepku, mumpung angine wiwit seger lan rodhane piwulangan basa Jawa ing SMP-ku lagi manggon ing dhuwur!”
Muga-muga panyuwunku enggal entuk tanggapan saka sok sapaa wae sing tresna marang basa, sastra, lan budaya Jawa. Kanthi mangkono sanggaku sing abot ning nyenengake tur agawe mongkog iki enggal entheng lan maremake.***
Tidak ada komentar:
Posting Komentar